NRC

Het Napels waar De geniale vriendin van Elena Ferrante zich afspeelt is niet dat van het uitbundige licht en het schitterende uitzicht over zee en de Vesuvius, maar van de nauwe straatjes waar weinig zon doordringt onder het te drogen hangende wasgoed, waar kakkerlakken krioelen en kijvende vrouwenstemmen opklinken.

Het verhaal wordt verteld door Elena Greco, die terugkijkt op haar jeugd in de jaren vijftig. In de volkswijk waar ze opgroeit heeft ze een vriendin, Lila Cerullo, die haar als klein meisje al is opgevallen door haar onverschrokkenheid en formidabele intelligentie. Rivaliteit is een onvermijdelijke component van zo’n vriendschap, en daarom is het gelukkig voor Elena dat haar vriendin ‘mager als een gezouten ansjovis’ is, terwijl zijzelf als mooi, vriendelijk meisje de aandacht van de jongens trekt. Totdat de puberteit voor Elena komt met acné en een zware bril, terwijl Lila na een groeistuip de Venus van Botticelli naar de kroon steekt – voortaan is Lila in alle opzichten superieur. Het enige wat Lila’s onuitgesproken afgunst wekt is dat Elena’s ouders (met tegenzin, vanwege de kosten) hun dochter naar het gymnasium laten gaan; Lila’s ouders daarentegen zetten haar na de lagere school aan het werk in hun schoenmakerij. Dit verschil zal cruciaal blijken.

Van achter haar saaie studieboeken ziet Elena hoe haar vriendin zich op vijftienjarige leeftijd verlooft met de meest gewilde vrijgezel van de wijk – de rijkste jongeman die niet direct tot de camorra behoort – en aan zijn zijde als een Jacqueline Kennedy de show steelt. Een jaar later trouwt Lila, deze briljante schoenmakersdochter die Grieks geleerd heeft met behulp van bibliotheekboeken en schitterende brieven schrijft. Het wordt een sprookjeshuwelijk, maar wel met een kruidenier. Zij zal niet aan de wijk ontsnappen. Elena, die in alles haar mindere is, lukt dat wel. Het dieper liggende thema in dit verhaal over vriendschap en rivaliteit is dat van de metamorfose. De hoofd- en bijfiguren ondergaan opvallende uiterlijke en innerlijke veranderingen, en ook de posities die ze ten opzichte van elkaar innemen zijn onbestendig. De metamorfose hoort bij de puberteit, en als klassiek thema sluit het aan bij Elena’s gymnasiale opleiding, maar het nadeel van te veel transformaties is dat ze het verhaal vertragen. Daarnaast lopen er in die armoedige straatjes meer Gino’s, Nino’s en Rino’s rond dan artistiek gezien noodzakelijk is. Niettemin maakt Ferrante indruk met haar gedetailleerde psychologische dubbelportret en met de prikkelende evocatie van een Napolitaanse volkswijk in de jaren vijftig. Spreekt ze uit eigen ervaring? Dat is onbekend. Achter de naam Elena Ferrante verschuilt zich een anonieme auteur die terecht vindt dat zijn/haar boeken voor zichzelf kunnen spreken.